Fehmi Koru*
Osman Kavala’nın 1879 gündür mahpusta olduğunu bir internet haber sitesi günleri saydığı için biliyorum. Selahattin Demirtaş da mahpusta ve herhalde onun içeride geçirdiği günler de Kavala’ya yakındır.
Cezaevlerinde bir gün bile kalmaması gerektiği halde orada ikamete mecbur edilen tanıdığım öbürleri da var.
NATO üye sayısını artırmak istiyor, bu lakin mevcut üyelerin bütünü onay verirse gerçekleşebiliyor ve Türkiye bir aday ülkenin üyeliğine bir gazetenin yayın direktörüyken o ülkeye sığınmış bir Türk’ün iadesini sağlamadığı için karşı çıkıyor. Gönderilirse cezaevine tıkılacak diye kendisine sığınmış gazeteciyi göndermeye yanaşmıyor İsveç.
Herbiri 90’lı yaşlara yaklaşmış birtakım asker bireyler var cezaevlerinde, birden fazla ileri yaşlarda ve çeşitli hastalıklarla malul; buna karşın içeride tutulmaya devam ediliyorlar.
İçlerinden biri, 85 yaşındaki Vural Avar, evvelki gün cezaevinde hayatını kaybetti. Diğer sıhhat sıkıntılarıyla birlikte üstelik demans hastasıymış da; en yakınlarını bile tanıyamaz haldeymiş. Birkaç kere bozulan sıhhati ileri sürülerek infazın durdurulması için müracaatta bulunulmuş; sıhhat raporu için önüne götürüldüğü hastanenin herbirinin isimleri önünde koskoca unvanlar da bulunan tabip üyeleri, cezaevinde kalmaya devamının hayati tehlike arz etmeyeceğini raporlaştırmışlar.
En son rapor bir ay öncenin tarihini taşıyor: 22 Kasım 2022 tarihinin…
Vural Avar cezaevinde öldü.
Hukuk sistemleri cürmün niteliğine nazaran cezalar verir. Ülkeler uygarlık ölçülerine nazaran cezaları uygulamaktalar. Pek çok ülke -bu ortada Türkiye de- anlaşılabilir sebeplerle idam cezasını hukuk sistemlerinden çıkartmış bulunuyor. Tekrar pek çok ülke -Türkiye bunlar ortasında bulunmuyor- fikir hatası kapsamına girecek cürümler için mahpus cezasını öngörmüyor. Kavala, Demirtaş gibilere atfedilen kabahatlerin ‘fikir suçu’ kapsamı dışında görülmesini ittifak içerisinde bulunduğumuz diğer ülkeler anlamakta zorlanıyorlar.
İsveç de PKK’lıyı teslimde zorlanmadığı halde ‘gazeteci’ kimlikli Türk ilticacının iadesine bu sebeple yanaşmıyor.
Hasta ve yaşı ileri olanların da, diğerlerine ziyan verebilecek bir durumları yoksa, cezaevlerinde ikamet yerine konut mahpusunda tutulmaları günümüzde yaygın bir uygulama.
Cezaevinde hayatını kaybeden Vural Avar 28 Şubat davasında yargılanmış ve mahkumiyet almış. Korgeneral rütbesi sökülüp er haline getirilmiş. Cezası devlete yahut demokrasiye karşı işlenmiş bir hatayla ilgili. Onunla emsal durumda olan birkaç eski asker sıhhat meseleleri bulunduğu gerekçesiyle cezaevinden çıkarılmıştı. Onun içeride tutulmasının yanlışlığı vefatıyla ortaya çıkmış oldu.
Konunun bugünlerde hatırlanması için özel bir durum da var.
İstanbul’un seçimle işbaşına gelmiş büyükşehir belediye başkanı Ekrem İmamoğlu da, bir mahkeme tarafından, 2 yıl, 7 ay, 15 gün mahpus cezasına çarptırıldı. Kabahati bir konuşmasında muhatabı için ‘ahmak’ sözcüğünü kullanmak. İçişleri bakanlığının kendisi hakkında yeni bir yargı süreci başlatmak ve sonunda bir ek mahpus cezası kotarmak için kapsamlı bir raporu yargıya intikal ettirdiği de şu günlerde duyuruldu.
Geçmişte, 28 Şubat günlerinde, İstanbul’un o zamanki büyükşehir belediye başkanı Tayyip Erdoğan da, bir konuşması sırasında okuduğu şiir sakıncalı bulunduğu için yargılanmış ve mahpus cezasına çarptırılmıştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan geçmişte cezaevinde konuk edilmiş bir kişi…
Onun devletin başında bulunduğu günümüzde Kavala, Demirtaş ve benzerlerinin cezaevlerine tıkılmaları, İmamoğlu’nun da onların yanına gönderilmek istenmesi, yaşı ileride ve sıhhat sorunu bulunan insanların meskenlerine çıkarılmak yerine hastane raporlarıyla cezaevlerinde tutulmaları bana tuhaf -hatta akıl almaz- bir durum geliyor.
Anlamakta zorlanmamın bir öbür sebebi daha var.
Erdoğan’ın kendisi ve lideri bulunduğu AK Parti içeride ve dışarıda Osmanlı periyoduna hayranlıklarıyla biliniyor. O denli biliniyor, zira hem Erdoğan hem de iktidarın öbür sözcüleri, her fırsatta Osmanlı periyoduna ve saltanatı 33 yıl sürmüş Sultan 2. Abdülhamid’e övücü sözlerle yaklaşıyorlar.
Siyasi kimlikli şahısların, periyodun muharrir ve gazetecilerinin başlarına Osmanlı periyodunda berbat şeylerin gelebildiği biliniyor. O devrin hadiseleri ortasında siyasi suikastlar, cinayetler sayılabiliyor. Lakin, sıra, yargı yoluyla cezalandırmaya geldiğinde, bugün ile o periyot ortasında değerli bir farklılık bulunuyor.
Osmanlı, son devirlerinde, eli kalem tutan, siyasi kimlikli şahısları cezaevlerine tıkmak yerine menfaya -sürgüne- göndermeyi yeğlemekteydi.
İktidarın daima hayırla yad ettiği Sultan 2. Abdülhamid, muhaliflerini başşehirden uzaklaştırmayı kâfi bulmaktaydı. Yurtdışına çıkan birtakım muhaliflerinin cebine yol harçlığı koyduğu, orada zora düştüklerinde nakdi yardımda bulunduğu da kayıtlarda yer alıyor.
Muhalif siyasilere örnek, valilikler yapmış ve birkaç kere de sadaret makamında -başbakanlıkta- bulunmuş Mithat Paşa.
İslam Ansiklopedisi’nin kendisiyle ilgili hususundan kısa bir kısmı aktarayım:
“30 Ocak 1877 tarihinde, pozisyonuna uygun olmayan biçimde sert ve ağır bir lisanla kaleme alınmış ve muhtevası basına sızdırılmış olan tezkiresini saraya sunduktan sonra konağına çekilen ve padişahın davetlerini karşılıksız bırakan Midhat Paşa, sadâretinin kırk dokuzuncu günü olan 5 Şubat 1877’de azledilerek yurt dışına sürgüne gönderildi. Ağustos 1878’e kadar devam eden sürgün devrini İtalya, İspanya, Fransa, Avusturya ve İngiltere’de geçirdi.”
Neymiş?
Mithat Paşa siyasi kişiliğe örnek. Müellif ve fikir erbabı olarak Namık Kemal örneği de var.
Vatan Veyahut Silistre isimli tiyatro yapıtının halktan ve devrin basınından gördüğü büyük ilgiden rahatsız olan Sultan Abdülaziz’in yapıtın muharriri Namık Kemal ve arkadaşlarına muamelesiyle ilgili kısmı tekrar İslam Ansiklopedisi’nden aktarayım:
“Ertesi gün Nâmık Kemal ve gazetenin müellif takımının ileri gelenlerinden Ebüzziyâ Tevfik, Nûri, Bereketzâde İsmâil Hakkı ile Ahmed Midhat tiyatroda bulundukları sırada bir bir tevkif edilip hapishaneye gönderildi (6 Nisan 1873) ve mahkemeye dahi çıkarılmaksızın, Sultan Abdülaziz’in hepsini muzır neşriyat ve harekette bulunmakla suçlayan 9 Nisan 1873 tarihli fermanıyla birebir gün gemiyle kalebent olarak gönderildikleri sürgün yerlerine gitmek üzere yola çıkarıldı.”
Bu iki örnekten ne anlıyoruz? Abdülaziz (1830-1876) ve Abdülhamid (1842-1918) vakitlerinde muhalif politikler ve müelliflerin yurtiçi sürgüne gönderildiklerini yahut yurtdışına çıkmalarına müsaade verildiğini değil mi?
Muhalif müelliflerin iç sürgüne gönderilmesi uygulaması Cumhuriyet’in birinci periyotlarında de bir müddet daha devam etti.
Artık o periyotlar geride kaldı, siyasi kimlikli şahsiyetler ve fikir sahipleri kendilerini baskı altında hissetmez, mahpusa düşme tehlikesine maruz bırakılmaz, keyfilik asla kelam konusu olmaz diye düşünürken…
En uygunu yazıyı burada keseyim.
ΩΩΩΩ
(*): Bizde de ‘Alacakaranlık Kuşağı’ ismiyle gösterilmiş, 1959 yılında yayını başlayıp beş devir sürmüş olan Amerikan televizyon dizisi ‘Twilight Zone’ harika olaylar üzerinden sistem eleştirisi de yapmaktaydı. Gösterildiği devirden bugüne zihinlerde izler bırakmıştır.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.